برای استفاده بهینه و موثر از بانکداری الکترونیک می بایست مفهوم واژه ها و اصطلاحات آن را به خوبی بدانیم و هر یک از این خدمات را در جایگاه خودش و در مواقع مورد نیاز به کار ببریم.
برخی واژه های مرسوم در کشورمان مخفف نظام های پرداخت و یا اصطلاحات بومی و مختص کشورمان است و برخی مفاهیم رایج در نظام بانکداری الکترونیک سراسر جهان. در زیر به برخی از این اصطلاحات اشاره می کنیم:
شتاب (شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی)
«شتاب»، از سال ۱۳۸۱ با هدف یکپارچه کردن و به هم پیوستن سامانه های کارت تمامی بانکهای کشور آغاز به کار کرد. در حال حاضر مرکز «شتاب» به عنوان سوئیچ ملی کارت بانک در کشور ایفای نقش نموده و تمام بانکهای کشور در آن عضویت دارند. عملیات تحت پوشش شتاب دامنه وسیعی از تبادلات، از قبیل برداشت وجه نقد، خرید الکترونیکی، انتقال وجه، پرداخت قبوض و مانده گیری را در بر میگیرد و به طور متوسط روزانه بیش از دو و نیم میلیون تراکنش را پردازش میکند.
شاپرک (شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی)
«شاپرک»، نظام جدیدی است که تمهیدات لازم را برای اتصال مستقیم ارایه دهندگان خدمات پرداخت به زیرساختهای ملی پرداخت و تسویه فراهم میآورد و بر مبنای آن، ساماندهی کارتخوانهای در نظام بانکی کشور، نظارت دقیق و همه جانبه بر عملیات بانکی انجام شده از طریق کارتخوانها و حصول اطمینان از رعایت استانداردها و ضوابط، تطبیق عملیات پرداخت الکترونیکی با ضوابط مبارزه با پولشویی، کاربری بهینه سرمایهگذاریهای انجام شده، افزایش سطح پوشش کارتخوانها به منظور تعمیق پرداختهای الکترونیکی، پرهیز از اقدامات بازارشکنانه و تقویت مشارکت واقعی بخش خصوصی در توسعه و راهبری شبکه پرداخت کشور؛ صورت می پذیرد. در این طرح ضوابط جدید ناظر بر ارایه دهندگان خدمات پرداخت (ویرایش ۲) با دیدگاه اولویت نظارت، پایش و رصد تراکنشهای مالی الکترونیکی بازنویسی شده تا ضمن منع کامل «شاپرک» از ورود به عرصه کسب و کار پرداخت الکترونیکی و رقابت با شرکتهای فعال در این زمینه، تمهیدات کافی و ضمانت اجرایی برای اعمال سیاستهای کلان و نظارت دقیق بر عملکرد بانکها و شرکتهای ارایه دهنده خدمات پرداخت الکترونیک و رهگیری مبادلات پولی الکترونیکی مطابق با قوانین، مقررات و دستورالعملها، صورت پذیرد.
شبا (شناسه بانکی ایران یا شناسه حساب بانکی ایران)
«شبا»، شماره ملی حسابهای بانکی بوده و به منظور تسهیل، استاندارد سازی مبادلات بین بانکی و مبادلات بین المللی بانکهای کشور، بر اساس استاندارد ISO 13616 : 2007 تعریف و تبعین گردید، شماره «شبا» مستقل از نظام شماره گذاری حساب داخلی بانک بوده و طبق اصول و فرمول مشخص با استفاده از شماره حسابهای داخلی بانکها محاسبه و صادر می گردد. در این روش شماره گذاری کشور، بانک، مشتری و نوع حساب قابل شناسایی بوده و نیز دارای کدی کنترلی برای جلوگیری از بروز خطاست.
تراکنش
به فرآیند تبادل اطلاعات میان درخواستکننده و سوئیچ اطلاق میگردد که شامل ارسال پیام، پردازش آن و اخذ پاسخ مقتضی میباشد.
درگاه پرداخت اینترنتی
درگاه پرداخت اینترنتی امکان انجام هر گونه عملیات خرید و پرداخت به صورت Online از طریق اینترنت را فراهم مینماید.
خرید اعتباری
به انجام تراکنش خرید به صورت اعتباری (از طریق کارتهای اعتباری) گفته میشود.
خرید غیر اعتباری
به انجام تراکنش خرید به صورت نقدی (از طریق کارتهای نقدی و پیشپرداخت) گفته میشود.
تابا (سامانه تسویه اوراق بهادار الکترونیکی)
«تابا»، به عنوان زیرساخت انتشار و تسویه انواع اوراق بهادار الکترونیکی به عنوان یکی از ارکان طرح نظام جامع پرداخت در سال ۱۳۸۸ راه اندازی شد و با آغاز فعالیت، انتشار و مبادله تمامی اوراق مشارکت دولتی و بانک مرکزی وگواهیهای سپرده منحصراً به صورت الکترونیکی صورت پذیرفته و انتشار اوراق مشارکت به صورت کاغذی متوقف شد.
ساتنا (سامانه تسویه ناخالص آنی)
«ساتنا»، برای دستیابی به دو هدف اصلی «تسویه مبادلات بین بانکی» و «انتقال وجه فوری بین حسابهای مشتریان در دو بانک مختلف» از آذرماه سال ۱۳۸۵ راه اندازی شد و از شهریورماه ۱۳۸۷ خدمات ساتنا برای حواله های بین بانکی نیز معرفی شده است. خدمات ساتنا در حال حاضر بدون کارمزد در تمامی شعب همه بانکها و برای انواع حسابها (اعم از سنتی و متمرکز) ارایه میشود.
پایا (پایاپای الکترونیکی)
«پایا»، زیرساخت اصلی مبادلات پولی بین بانکی انبوه به شمار آمده و ستون فقرات حواله هاو انتقالات وجوه بین بانکی را در کشور تشکیل میدهد و به گونهای طراحی شده که میتواند دستور پرداختهای متعدد را از طرف بانکها دریافت، پردازش و برای انجام به بانکهای مقصد ارسال نماید. متناظراً بانکها نیز میتوانند دستور پرداختهای مشتریان خود را به صورت انفرادی یا انبوه دریافت و برای پایاپای و انجام در بانکهای مقصد به «پایا» ارسال کنند. سامانه پایاپای الکترونیک در درون خود دارای دو هسته جداگانه «انتقال اعتبار» و «برداشت مستقیم» است که ارایه خدمات ارزشافزوده را برای بانکها میسر میسازند و بانکها را در ارایه خدمات «پرداخت الکترونیکی اقساط»، «پرداخت حقوق و مستمری کارکنان» و همچنین «پرداخت سود سهام» و «سود اوراق بهادار» به مشتریان عمده خود یاری می دهد.
نماد (نظام مدیریت امضای دیجیتال)
«نماد»، شاخص اصلی شناسایی اشخاص حقیقی و حقوقی در فضای مجازی است و از آنجایی که پرداختهای الکترونیک عموما بدون حضور فرد صورت پذیرفته و روشهای سنتی تشخیص هویت در شناسایی متقاضیان بانکداری الکترونیک نا کارا است، این نظام کلید راهگشای شناسایی متقاضیان برای انجام یک معامله الکترونیکی سالم می باشد.