مدیریت مالی

 در بحث اندازه گیری موجودیها دو هدف عمده وجود دارد:

۱-اندازه گیری بهای تمام شده کالای فروش رفته(که از این به بعد ب ت ک ف نامیده می شود)

۲-اندازه گیری مبلغ موجودیی که در پایان دوره در انبار باقی مانده است

روشهای اصلی اندازه گیری موجودی:

۱-میانگین موزون (متحرک)

۲-FIFOاولین صادره از اولین وارده

۳-LIFOآخرین صادره از اولین وارده

 روش میانگین موزون(متحرک):

الف-سیستم ادواری: در این سیستم از قیمت میانگین موزون یک واحد کالا برای دوره استفاده می شود. قیمت میانگین موزون یک واحد از تقسیم جمع بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش به تعداد کالاهای آماده برای فروش به دست میاید.با ضرب قیمت میانگین یک واحد در تعداد کالاهای فروش رفته و موجودی پایان دوره میتوان مبلغ ب ت ک ف و موجودی پایان دوره را بدست آورد.

ب-سیستم دائمی: در این سیستم از میانگین متحرک یک واحد استفاده می شود به این صورت که بعد از هربار خرید برای هر واحد یک قیمت میانگین جدید محاسبه شده(از تقسیم جمع بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش در آن تاریخ به تعداد کالاهای آماده برای فروش در آن تاریخ) و تا زمانی که محموله جدیدی خریداری نشده است برای کالاهای خروجی از انبار از این نرخ استفاده می شود.

روشFIFO:

در این روش فرض بر این است که کالاهایی که زودتر به انبار وارد شده اند زودتر هم از انبار خارج می شوند

روشLIFO:

در این روش فرض بر این است هر کالایی که دیرتر به انبار وارد شود زودتر هم از انبار خارج خواهد شد.

مثال:

گردش کالا در شرکت نمونه:

           شرح                            تعداد                 قیمت واحد               قیمت کل

موجودی ابتدای دوره۱/۱/۸۴         ۵۰                        ۱۰                     ۵۰۰

خرید در۱/۳/۸۴                         ۲۰                         ۱۲                    ۲۴۰

فروش در ۱/۷/۸۴                       ۲۵

خرید در  ۱/۱۰/۸۴                      ۵                          ۱۷                      ۸۵

فروش در ۱/۱۲/۸۴                     ۱۰

طبق روشهای مختلف و در سیستمهای مختلف میزان بهای تمام شده را محاسبه می کنیم

۱-روش میانگین:
الف-سیستم ادواری:
بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش	۸۲۵=۸۵+۲۴۰+۵۰۰
تعداد کالاهای آماده برای فروش	۷۵=۵+۲۰+۵۰
قیمت میانگین	۱۱=۷۵/۸۲۵
بهای تمام شده کالای فروش رفته	۳۸۵=۱۱*(۱۰+۲۵)
موجودی پایان دوره	۴۴۰=۱۱*۴۰
ب-سیستم دائمی:
بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش در۱/۷/۸۴	۷۴۰=۲۴۰+۵۰۰
تعداد کالاهای آماده برای فروش در ۱/۷/۸۴	۷۰=۲۰+۵۰
قیمت میانگین در۱/۷/۸۴	۱۰٫۶=۷۰/۷۴۰
بهای تمام شده کالای فروش رفته در۱/۷/۸۴	۲۶۵=۲۵*۱۰٫۶
تعداد موجودی در ۱/۷/۸۴	۴۵=۲۵-۲۰+۵۰
مبلغ موجودی در ۱/۷/۸۴	۴۷۵=۴۵*۱۰٫۶
بهای تمام شده کالاهای آماده برای فروش در۱/۱۲/۸۴	۵۶۰=۴۷۵+۸۵
تعداد کالاهای آماده برای فروش در ۱/۱۲/۸۴	۵۰=۵+۴۵
قیمت میانگین در۱/۱۲/۸۴	۱۱٫۲=۵۰/۵۶۰
بهای تمام شده کالای فروش رفته در۱/۱۲/۸۴	۱۱۲=۱۰*۱۱٫۲
بهای تمام شده کالای فروش رفته در سال۸۴	۳۷۷=۱۱۲+۲۶۵
تعداد موجودی پایان دوره سال۸۴	۴۰=۱۰-۵+۲۵-۲۰+۵۰
بهای موجودی پایان دوره سال ۸۴	۴۴۸=۴۰*۱۱٫۲
۲-روشFIFO
الف-سیستم ادواری:
تعداد کالاهای فروش رفته (تماما از محل موجودی ابتدای دوره)	۳۵=۱۰+۲۵
بهای تمام شده کالای فروش رفته در سال۸۴	۳۵۰=۱۰*۳۵
تعداد موجودی پایان دوره	۴۰=۱۰-۵+۲۵-۲۰+۵۰
سهم موجودی پایان دوره از خرید۱/۱۰/۸۴	۸۵=۱۷*۵
سهم موجودی پایان دوره از خرید۱/۳/۸۴	۲۴۰=۱۲*۲۰
سهم موجودی پایان دوره از موجودی ابتدای دوره (۱۵=۵-۲۰-۴۰)	۱۵۰=۱۰*۱۵
جمع موجودی پایان دوره	۴۷۵=۱۵۰+۲۴۰+۸۵
ب-سیستم دائمی:
بهای تمام شده کالای فروش رفته در۱/۷/۸۴ (از محل موجودی ابتدای دوره)	۲۵۰=۱۰*۲۵
بهای تمام شده کالای فروش رفته در۱/۱۲/۸۴ (از محل موجودی ابتدای دوره)	۱۰۰=۱۰*۱۰
بهای تمام شده کالای فروش رفته در سال۸۴	۳۵۰=۱۰۰+۲۵۰
موجودی در۱/۱/۸۴	۵۰۰=۱۰*۵۰
موجودی در۱/۳/۸۴	۷۴۰=۵۰۰+(۱۲*۲۰)
موجودی در۱/۷/۸۴	۴۹۰=(۱۰*۲۵)-۷۴۰
موجودی در۱/۱۰/۸۴	۵۷۵=۴۹۰+(۱۷*۵)
موجودی در۱/۱۲/۸۴(موجودی پایان دوره)	۴۷۵=(۱۰*۱۰)-۵۷۵
۳-روشLIFO
الف-سیستم ادواری:
تعداد کالاهای فروش رفته	۳۵=۱۰+۲۵
سهم بهای تمام شده کالای فروش رفته از خرید۱/۱۰/۸۴	۸۵=۱۷*۵
سهم بهای تمام شده کالای فروش رفته از خرید۱/۳/۸۴	۲۴۰=۱۲*۲۰
سهم بهای تمام شده کالای فروش رفته از موجودی ابتدای دوره	۱۰۰=۱۰*۱۰
بهای تمام شده کالای فروش رفته در سال۸۴	۴۲۵=۱۰۰+۲۴۰+۸۵
تعداد موجودی پایان دوره	۴۰=۱۰-۵+۲۵-۲۰+۵۰
موجودی پایان دوره(تماما از محل موجودی ابتدای دوره)	۴۰۰=۱۰*۴۰
ب-سیستم دائمی:
بهای تمام شده کالای فروش رفته در۱/۷/۸۴	۲۹۰=(۱۰*۵)+(۱۲*۲۰)
بهای تمام شده کالای فروش رفته در۱/۱۰/۸۴	۱۳۵=(۱۰*۵)+(۱۷*۵)
بهای تمام شده کالای فروش رفته در سال۸۴	۴۲۵=۱۳۵+۲۹۰
موجودی در۱/۱/۸۴	۵۰۰=۱۰*۵۰
موجودی در۱/۳/۸۴	۷۴۰=۵۰۰+(۱۲*۲۰)
موجودی در۱/۷/۸۴	۴۵۰=(۱۰*۵)+(۱۲*۲۰)-۷۴۰
موجودی در۱/۱۰/۸۴	۵۳۵=۴۵۰+(۱۷*۵)
موجودی در۱/۱۲/۸۴(موجودی پایان دوره)	۴۰۰=(۱۰*۵)+(۱۷*۵)-۵۳۵

در مثال بالا برای روشLIFOمبالغ مربوط به سیستمهای دائمی و ادواری مساوی شد اما همیشه اینگونه نیست فرض کنید در مثال بالا در تاریخ۱/۱۲/۸۴ هیچ کالایی از انبار خارج نمی شد محاسبات برای روشLIFOبه شرح زیر تغییر می یافت:

الف-سیستم ادواری:
سهم بهای تمام شده کالای فروش رفته از خرید۱/۱۰/۸۴	۸۵=۱۷*۵
سهم بهای تمام شده کالای فروش رفته از خرید۱/۳/۸۴	۲۴۰=۱۲*۲۰
بهای تمام شده کالای فروش رفته در سال۸۴	۳۲۵=۲۴۰+۸۵
تعداد موجودی پایان دوره	۵۰=۵+۲۵-۲۰+۵۰
موجودی پایان دوره(تماما از محل موجودی ابتدای دوره)	۵۰۰=۱۰*۵۰
ب-سیستم دائمی:
بهای تمام شده کالای فروش رفته در سال۸۴	۲۹۰=(۱۰*۵)+(۱۲*۲۰)
موجودی در۱/۱/۸۴	۵۰۰=۱۰*۵۰
موجودی در۱/۳/۸۴	۷۴۰=۵۰۰+(۱۲*۲۰)
موجودی در۱/۷/۸۴	۴۵۰=(۱۰*۵)+(۱۲*۲۰)-۷۴۰
موجودی در۱/۱۰/۸۴(موجودی پایان دوره)	۵۳۵=۴۵۰+(۱۷*۵)

می بینیم که در این مساله مبالغ مربوط به سیستمLIFOدر دو سیستم دائمی و ادواری متفاوت شد.

نکات مهم:

۱-روشFIFOدرسیستمهای ادواری و دائمی نتایج یکسانی بدست میدهد در صورتی که دو روش دیگر فاقد این خصوصیت می باشند.

۲-در روشLIFOبا فرض تورمی بودن اقتصاد:

موجودی پایان دوره بر اساس سیستم دائمی <= موجودی پایان دوره براساس سیستم ادواری

ب ت ک ف بر اساس سیستم ادواری <= ب ت ک ف براساس سیستم دائمی

۳-با فرض شرایط تورمی اقتصاد:

موجودی پایان دورهFIFO  =< موجودی پایان دوره براساس روش میانگین=< موجودی پایان دورهLIFO

ب ت ک فLIFO   =< ب ت ک ف روش میانگین =< ب ت ک فFIFO

سود و مالیات نیز در شرایط تورمی از روند موجودی پایان دوره پیروی می کنند

۴-هنگامی که گردش اقلام موجودی بسیار زیاد است نتایج به کارگیری روش میانگین مشابه نتایج روشFIFOاست

۵-یکی از معایب روشFIFOعدم رعایت دقیق اصل تطابق هزینه ها با درامدهای همان دوره می باشد در حالی که در روشLIFOاین مشکل وجود ندارد

۶-یکی از مزایای سیستمFIFOتطابق جریان هزینه با گردش فیزیکی موجودیها می باشد

۷-مشکل اصلی روشLIFOوقتی است که موجودی سال پایه (موجودی ابتدای دوره اولین سالی که روشLIFOدرشرکت مورد استفاده قرار گرفته است)دچار تغییر شود.

۸-طبق استانداردهای حسابداری ایران استفاده از روشLIFOمجاز نمی باشد

۹-معمولا در شرکتهای بزرگ ایرانی از روش میانگین متحرک استفاده می شود.