• بسیاری از شرکت ها در نتیجه کاهش سود و در مواجه به رقابت فزاینده جهانی به این نتیجه رسیده اند که با طرح بهایابی بر مبنای هدف (قیمت گذاری بر مبنای قیمت بازار) به عنوان یک ابزار راهبردی و کلیدی دیگر قیمت گذاری محصولات بر مبنای بهای تمام شده مناسب نخواهد بود. .
• شرکت ها برای بقا باید در زمینه تولید و عرضه محصولاتی تخصصی پیدا کنند که علاوه بر تأمین سود مورد نظر آنها واجد کیفیت و کارکرد مورد نظر مشتریان نیز باشد بهایابی مبنای هدف از شیوه های کسب اطمینان نسبت به کفایت سودآوری محصولات می باشد. این روش بهایابی در واقع روشی برای مدیریت راهبردی سودهای آتی شرکت است.
طبق این روش بر خلاف روش سنتی قیمت گذاری محصولات. بهای تمام شده محصول تعیین کننده قیمت فروش نیست در بهایابی بر مبنای هدف اساس کار طراحی محصول به گونه ای است که رضایت مشتری جلب شده و در عین حال شرکت به بهای تمام شده هدف نیز دست یابد.
هزینه یابی هدف:
• هزینه یابی هدف یک رویکرد ساختار یافته و منظم برای تعیین هزینه های تولید می باشد. که در آن یک محصول باید با سطح مشخصی از کیفیت و کارکرد و با قیمت فروش پیش بینی شده به منظور ایجاد یک سطح مشخصی از سودآوری تولید شود.به عبارت دیگر ؛
• هزینه یابی هدف فرآیندی است برای حصول اطمینان از اینکه آیا یک محصول با ویژگی مشخص از لحاظ کیفیت و کارکرد و قیمت می تواند سطح رضایت بخشی از سودآوری ایجاد کند یا خیر .هزینه یابی هدف یک ابزار راهبردی قوی است که سازمان را همزمان قادر به یافتن سه بعد،کیفیت، هزینه و زمان می کند. و هزینه ها را قبل از وقوع کنترل می کند. همچنین هزینه یابی هدف فرهنگی را مقدور می دارد که به مشتری ارزش می دهد. و همه فعالیتهای هزینه یابی هدف را نیازهای مشتریان هدایت میکند.
هزینه یابی هدف یک رویکردی است برای رسیدن به بهای محصول / خدمات در شرایطی که قیمت فروش بر اساس رقابت تعیین می گردد. و سود مورد انتظار از پیش مشخص و تعیین شده است
• فروش و سود از پیش تعیین شده و قطعی فرض می شود. لذا باید هزینه ها و بهای تمام شده را به سطحی رساند که با فرض قیمت از پیش تعیین شده فروش و حداقل سود انتظاری، هزینه ها از سطح و میزان پیش بینی شده فزونی نباید. آنچه کار مدیریت بنگاه را در این معامله دشوارتر می سازد. این است که کاهش و کنترل هزینه ها باید با حفظ و حتی گاهی ارتقاء کیفیت نیز همراه باشد. به همین لحاظ می گویند.
| هزینه یابی هدف، بخشی از فرآیند مدیریت جامع برای بقاء سازمان در محیط رقابت فزاینده است. |
• در حال حاضر هزینه یابی هدف را می توان به عنوان فرآیند سیستماتیک مدیریت هزینه و برنامه ریزی سود توصیف کرد. که کاهش هزینه ها را با متمرکز کردن تلاش تمامی دوایر مربوط به یک شرکت مانند بازاریابی، مهندسی، تولید و حسابداری انجام می دهد. که فرآیند کاهش هزینه در مراحل قبل از تولید انجام می شود.
۶ اصل عمده در هزینه یابی هدف
۱- هزینه یابی قیمت بازار۲- مشتری مداری۳- تمرکز بر فرآیند طراحی۴- همکاری سیستمی۵- هزینه یابی چرخه عمر محصول۶- مشارکت زنجیره ارزش
۱– هزینه یابی قیمت بازار : شدت رقابت بیان کننده میزان توجهی است که واحد اقتصادی در فرآیند هزینه یابی بر مبنای هدف باید به آن بپردازد. با انتقال فشار رقابتی، به طراحان محصول و تهیه کنندگان قطعات. احتمال واقع شدن محصول جدید در اقدام به تولید آن در منطقه بقا افزایش می یابد. در سیستم هزینه یابی هدف برای بدست آوردن هدفهای هزینه، قیمت بازار به کار گرفته می شود. و هزینه های هدف با استفاده از فرمول زیر محاسبه می گردد.
| حاشیه فروش مطلوب – قیمت بازار = هزینه هدف |
۲– مشتری مداری توجه به نیاز مشتری و در نظر گرفتن وضعیت شرکت از نظر رقابتی امری ضروری استدر هزینه یابی هدف یکی از رویکردها این است که طراحان به تشریح نیازها و خواسته های مشتری در خصوص کیفیت قیمت و زمان به طور همزمان در تصمیمات محصول و فرآیند می پردازد که این نیازها تصویر ارزش برای مشتری است. تمرکز بر مشتری از طریق توسعه فعالیتهای مهندسی صورت می پذیرد .
کیفیت محصول و بهبود کارکرد تنها در صورتی امکان پذیر است که: الف- محصولات، انتظارات مشتری را برآورد سازد.
ب- مشتریان حاضر باشند بابت آن محصول، پولی بپردازند
ج- سهم بازار یا حجم فروش افزایش یابد.
۳-تمرکز بر فرآیند طراحی در سیستمهای هزینه یابی هدف طراحی محصولات و فرآیندهای اصلی مدیریت هزینه مورد توجه قرار می گیرد. به صورتی که در زمینه طراحی زمان بیشتری صرف میشود. و با حذف مراحل پر هزینه و وقت گیر، زمان لازم برای ورود محصول به بازار کاهش می یابد. درحالی که در روشهای سنتی مدیریت هزینه به منظور کاهش هزینه ها بر صرفه جوئیهای ناشی از افزایش حجم تولید، منحنی فراگیری، کاهش ضایعات و بهبود بازده تمرکز می شود.۴ اصل فرعی بر این دیدگاه تاثیر می گذارند که عبارتند از: در سیستمهای هزینه یابی هدف هزینه ها قبل از وقوع مورد نظارت و کنترل قرار می گیرند. فرآیند هزینه یابی هدف بر مرحله طراحی تمرکز دارد و به نظر می رسد دراثر طراحی کل هزینه ها – از مرحله تحقیقات و توسعه گرفته تا نقطه ای که محصول در خط تولید قرار می گیرد – کاهش هزینه طی چرخه کامل زندگی یک محصول امکان پذبر است.
سیستم هزینه یابی هدف مهندسان تولید را به اثر هزینه محصول، فناوری و طرح فرآیند تولید و چالشهایی که در این زمینه وجود دارد متوجه می سازد. تمامی تصمیمات مهندسان از صافی ارزیابی مربوط به ارزش نسبی مشتری می گذرند و پس از آن در طرح تولید منظور می شوند.
سیستمهای هزینه یابی هدف موجب می شود وظایف مشترک کلیه بخشهای شرکت در زمان طراحی مورد تحلیل و آزمون قرار گیرد. در نتیجه تغییرات مهندسی یا مراحل تولید قبل از رسیدن محصول به مرحله تولید. انجام می شود.
در سیستم هزینه یابی هدف، مهندسی همزمان محصولات و مراحل تولید (به جای مهندسی ترتیبی) باعث کاهش دوره زمانی تولید می شود. زیرا امکانی را فراهم می آورد تا برای هر مشکلی بتوان قبل از شروع تولید راه حلی ارائه کرد .
۴– همکاری سیستمی (عملکرد متقابل واحدها) عامل تعیین کننده دیگر در موفقیت هزینه یابی هدف همکاری سیستمی می باشد. تیمهای چند وظیفه ای تولید و فرآیند، مسئولیت کامل محصول را از مراحل اولیه طراحی تا تولید نهایی را به عهده دارند. همکاری متقابل این تیم ها می تواند زمان عرضه محصول را کاهش داده و در نتیجه هزینه های مربوط به مرور طرحها و تغییرات مهندسی کاهش می یابد.
مزایای همکاری سیستمی الف- رهبری مدیریت عالیب- تیم گراییج- تعهد کارید- اعتماد متقابلهـ- آموزش
۵– هزینه یابی چرخه عمر محصول دوره عمر محصول عبارت است از: فاصله زمانی بین طراحی تا عرضه محصول جدید به بازار و توقف تولید آن به دلیل نبود تقاضای کافی برای آن در بازار است بنابراین دوره عمر محصول تمام فعالیتهای لازم از طراحی محصول و خرید مواد اولیه برای ساخت آن تا تحویل محصول ساخته شده و ارائه خدمات پس از فروش را در بر می گیرد.دوره عمر از مفاهیم مطرحی است که از دیدگاههای مختلفی مانند دیدگاه بازاریابی، تولید کنندگان، مشتریان، اجتماع، مورد بحث قرار می گیرد.
الف: دیدگاه بازاریابی۱- معرفی محصول به بازار
۲- رشد محصول
۳- بلوغ (رشد نهایی محصول)
۴- رکود محصول
ب) از دیدگاه تولید کنندهچرخه عمر محصول در حداقل کردن هزینه های توسعه تولید، بازاریابی، پشتیبانی و خدمات است.ج) از دیدگاه مشتری (مصرف کننده)چرخه عمر محصول به معنی حداقل کردن هزینه مالکیت محصول است. به این معنی که هزینه های عملیاتی، مصرف، تعمیرات، و واگذاری محصول کاهش یابد .د) دیدگاه اجتماعسه دیدگاه پیش گفته فقط هزینه های اشخاص را در نظر میگیرد. یعنی هزینه هایی که مستقیماً به شرکت یا اشخاص اثر دارد به هر حال از دیدگاه اجتماع، فعالیتها و هزینه های همراه آن را مانند مصرف یا کنارگذاری محصول و اثرات مثبت یا منفی تولید یا مصرف محصول را اجتماع به دوش می کشد. که هیچ گروهی به اثرات مثبت یا مضرات و آسیب هایی که مصرف یا تولید محصول به محیط زیست وارد می ساخت توجهی نداشت.
۶– مشارکت زنجیره ارزش هدف نهایی هر موسسه ایجاد ارزش برای مشتریان است. یک موسسه زمانی سودآور خواهد بود که ارزش ایجاد شده اش بیشتر از هزینه تولیدات و ارائه خدماتش باشد.
همه شرکت ها یا سازمانهایی که در یک صنعت بخصوص مشغول فعالیت هستند دارای یک زنجیره ارزش مشابه می باشند. و آن در برگیرنده فعالیتهایی است که در راه بدست آوردن مواد اولیه طراحی محصول ساختن تشکیلات و واحدهای تولیدی بستن قراردادهای تعاونی و ارائه خدمات به مشتریان به عمل می آورند. تمامی عناصر از زنجیره ارزش از قبیل تامین کنندگان قطعات فروشندگان، توزیع کنندگان و ارائه کنندگان خدمات در هزینه یابی هدف قرار دارند. هزینه یابی هدف تلاشهای مربوط به کاهش هزینه ها را از طریق ایجاد یک رابطه همکار با اعضا خارج سازمان در سراسر زنجیره ارزش انجام می دهد .
مفهوم هزینه یابی بر مبنای هدف
| هزینه یابی هدف، تکنیکی برای مدیریت سود است که هدف از آن اطمینان یافتن از این امر است که سودهای حاصل از محصولات آتی با سودهای تعریف شده در برنامه بلند مدت بنگاه اقتصادی برابر است این هدف فقط زمانی بدست می آید، که محصول جدید رضایت مشتری را برآورده و نظر او را تامین کرده باشد . |
هزینه یابی محرک بازار هزینه یابی بر مبنای هدف با هزینه های محرک بازار شروع می شود. هدف از هزینه یابی محرک بازار تشخیص هزینه مجاز محصولات آتی شرکت است. هزینه مجاز، هزینه ای است که در صورت شناخت محصول با آن هزینه می توان به حاشیه سود مورد انتظار با قیمت هدف دست یافت. بخش هزینه یابی محرک بازار در فرآیند هزینه های بر مبنای هدف بر گرایشات و تمایلات و تقاضاها و نیازهای مشتریان متمرکز است. همچنین از هزینه های مجاز برای انتقال فشارهای رقابتی بازار به طراحان محصول و تامین کنندگان قطعات استفاده می شود.هزینه یابی مبتنی بر بازار را می توان به پنج مرحله تقسیم کرد :
مرحله I هزینه یابی بر مبنای هدف یا اهداف بلند مدت فروش و سود شروع می شود. هدف اولیه این هزینه یابی اطمینان یافتن از این نکته است که هر محصول در طول عمر خود سهم برنامه ریزی شده ای از سودهایی را که در اهداف بلند سود شرکت معین شده است تحصیل نماید.
مرحله II
ساخت خط تولید برای دست یابی به حداکثر سودآوری برای اینکه خطوط موفقیت آمیز باشد. محصولات بایدبه طور دقیق طراحی شوند. تا اطمینان حاصل شود. که آنها در حد امکان رضایت بسیاری از مشتریان را برای برآورده کنند. اما بسیاری از محصولات که باعث نارضایتی مشتریان می شوند. را شامل نمی شود. همچنین به منظور سر در گرم نشدن مشتریان. باید به تولیدات محصولات متنوع و زیاد منجر نشود. به این دلیل ساختار خطوط تولید باید به دقت بر اساس تجزیه و تحلیل دقیق تغییر سلیقه مشتری در طول زمان باشد. به این صورت که شرکت های طراحی محصولات جدید خود را به وسیله تعیین دیدگاهها و تشخیص تفکر مشتری انجام دهند. و افکار و نظرات استفاده کنندگان و مشتریان را در محصولات خودشان مشارکت می دهند.
مرحله III
تعیین قیمت فروش هدف برای محصول فرآیند هزینه یابی بر مبنای هدف مستلزم تعیین یک قیمت فروش بر مبنای هدف است. قیمت فروش بر مبنای هدف با توجه به شرایط بازار زمانی که محصول به مرحله تولید می رسد تعیین می شود. به عنوان مثال شرکت نیسان قیمت هدف را با توجه به تعدادی عوامل داخلی و خارجی اندازه گیری می کند.
عوامل خارجی شامل دیدگاه شرکت و سطح رضایت مشتری ازمدل و قیمت مورد انتظار مدلهای رقیب در نظر گرفته می شود. در قلب فرآیند تعیین قیمت مفهوم ارزش درک شده وجود دارد یعنی اگر ارزش افزوده بیشتری برای محصول ایجاد شود این تغییر توسط مشتری درک شود. قیمت فروش محصول جدید ترکیبی از قیمت فروش محصول موجود به اضافه هر ارزش اضافی است که کارکرد مورد انتظار مشتری را تائید می کند.
عوامل داخلی شامل شرایط مدل – ماترس محصول – استراتژی و اهداف سودآوری مدیریت رده بالا برای مدل است.
مرحله IV
تعیین حاشیه سود هدف هدف تعیین سود خالص هدف، کسب اطمینان نسبت به دستیابی شرکت به برنامه بلند مدت سود است، معمولاً بخش مسئول خط تولید پاسخگوی دست یابی به سود هدف کلی است. در تعیین سود ناخالص ۲ موضوع مهم باید در نظر گرفته شود. یکی حصول اطمینان از واقعی بودن سود و دیگری اینکه سود ناخالص برای مقابله با بهای تمام شده محصولات کافی است.
مرحله V
تعیین بهای تمام شده مجاز شرکت با تعیین قیمت فروش و سود ناخاص هدف می تواند بهای تمام شده مجاز را با کسر کردن سود ناخالص هدف از قیمت فروش هدف محاسبه کند.
حاشیه سود هدف – قیمت فروش هدف = هزینه مجاز
عوامل موثر بر هزینه یابی محرک بازار، عبارتند از: شدت رقابت : شدت رقابت بر میزان توجهی که موسسه باید به شرایط رقابتی در فرآیند هزینه یابی بر مبنای هدف داشته باشد تاثیر می گذارد.ماهیت مشتری : بسیاری از ویژگیهای مشتریان باعث تقویت و تشدید تحلیل های تعهد شده برای مصرف کنندگان می شود.
هزینه یابی هدف در مقایسه با روش سنتی مدیریت هزینه بسیاری از شرکتها در برنامه ریزی سود از رویکرد سنتی استفاده می کنند. که همان رویکرد بهای تمام شده بعلاوه درصدی سود است در این رویکرد ابتدا هزینه های اولیه تولید را برآورد و سپس حاشیه سود را برای بدست آوردن قیمت بازار به آن اضافه می کنند. و اگر بازار این قیمت را نپذیرفت شرکت در یافتن راههایی برای کاهش هزینه تلاش می کند. در صورتی که هزینه یابی هدف با قیمت بازار و حاشیه سودی که برای محصول برنامه ریزی شده است و با برقراری هزینه های مجاز محصول شروع می شود. و طراحی مراحل عملیات و تولید پس از آنکه هزینه محصول تا میزان هزینه مجاز کاهش یافت آغاز می شود.
مبانی نظری هزینه یابی هدف تفاوت موجود بین رویکردهای هزینه یابی هدف و هزینه یابی سنتی در برنامه ریزی سود و هزینه منعکس کننده اختلاف در مبانی نظری هر یک از آنهاست. این مبانی در تئوری سیستمها ریشه دارد. که ناشی از طرز تفکر در مورد مدیریت و کنترل است – رویکرد سنتی بهای تمام شده به علاوه درصدی سود از نگرش سیستم بسته سرچشمه می گیرد. این نگرش عمل متقابل بین سازمان و محیط آن و بررسی بسیاری از متغیرها را در شرح رفتار سیستم نایده می گیرد. و بعد از مشاهده نتایج واقعی نسبت به اصلاح فعالیتها اقدام می کند. در مقابل سیستم هزینه یابی هدف یک سیستم باز است.این رویکرد اهمیت سازگاری سازمان با محیط خود را مورد توجه قرار می دهد. در شرح رفتار سیستم مجموعه پیچیده ای از تاثیرات متقابل درنظر گرفته می شود. فعالیتهای اصلاحی قبل از وقوع نتایج واقعی صورت می گیرد.
مشکلات موجود در بکارگیری سیستم هزینه یابی هدف در ایران
۱- استقرار هزینه یابی هدف باید با پذیرش تمام مبانی نظری و عملی آن همراه باشد و انتخاب یکی از این دو و یا استفاده یکی از اصول مربوط نمی توان نتیجه گرفت که سیستم هزینه یابی هدف در شرکت مستقر شده است.۲- مکانیزم هزینه یابی هدف در فضای رقابتی کاربرد دارد و وجود بازار رقابتی برای کسب قیمت به منظور رسیدن به هزینه و سود هدف الزامی است. در شرایط کنونی حاکمیت نوسانات اقتصادی بر جامعه امکان تعیین قیمت هدف اگر غیر ممکن نباشد بسیار مشکل است.
۳- دیگر این که طرز فکر مشتری مداری در اقتصاد ایران رایج نشده است. و مشتری حق انتخاب محدود دارد و همچنین فقدان روحیه کار گروهی و مستقر نبودن سیستمهای صحیح بهای تمام شده از جمله عوامل دیگری است که مانع بکارگیری سیستم هزینه یابی هدف است.
منابع:
o مجله حسابدار
o هزینه یابی هدف ومدیریت زنجیرهای عرضه ترجمه:دکتر حسین اعتمادی
o بهترین تجارب در هزینه یابی هدف ترجمه:دکتر رحمانی